Sinds de Gezondheidsraad in 2019 bekend maakte dat er nog zo’n 200.000 (huur)woningen beschikken over giftige loden waterleidingen, regent het rechtszaken tegen vastgoedeigenaren. Intussen verdwijnt het materiaal langzaam uit de Nederlandse woningen. Voor velen gaat het echter niet snel genoeg.
“Uw kraanwater stroomt voor een deel door een loden waterleiding. In uw kraanwater zitten waarschijnlijk nog looddeeltjes, maar we weten niet hoeveel. Looddeeltjes in kraanwater kunnen schadelijk zijn voor uw gezondheid en die van medebewoners. Wilt u zekerheid? Drink dan fleswater totdat we de loden waterleidingen hebben vervangen.”
Bovenstaande passage komt uit een brief die op 14 februari 2020 bij Ymere-huurders op de mat ploft. De Amsterdamse woningcorporatie kondigt aan de loden leidingen spoedig te vervangen. De brief volgde nadat een groep bewoners in Amsterdam Noord een paar maanden eerder een bedrijf inhuurde om loodgehaltes in het drinkwater te testen. Wat bleek? In geen enkele woning werd de norm van 10 microgram per liter gehaald. In een woning werd zelfs 34,6 microgram lood per liter water gemeten. Het bewonerscollectief spande een rechtszaak aan.
Loden leidingen geven kleine hoeveelheden lood af en maken kraanwater giftig. En dat kan met name schadelijk zijn voor (ongeboren) baby’s en kinderen tot en met zeven jaar. Maar ook voor volwassenen is het binnenkrijgen van te veel lood ongezond. Normeringen voor lood in water zijn in de loop jaren continu bijgesteld. Waar wetenschappers in de jaren zeventig nog riepen dat een hoeveelheid van 400 microgram per liter niet schadelijk zou zijn, is sinds 2022 de wettelijke norm gezakt naar 5 microgram per liter. De Gezondheidsraad becijferde dat er nog altijd tussen de 230.000 en 460.000 Nederlanders water drinken uit loden waterleidingen. Tienduizenden daarvan zijn jonger dan 8 jaar.
Vanwege gezondheidsredenen is het sinds 1960 verboden om leidingen van lood aan te leggen. Toch begonnen drinkwaterbedrijven pas in de jaren tachtig en negentig koortsachtig loden aansluitleidingen te vervangen. De monsterklus verliep gestaag – duizenden leidingen werden voor het millennium vervangen. Volgens experts liep Nederland wereldwijd zelfs voorop. Inmiddels zijn alle transportleidingen vervangen, maar in en tussen woningen kunnen nog wel loden leidingen liggen. De overheid is van mening dat de huiseigenaar daarvoor zelf verantwoordelijkheid is. Momenteel zijn er nog altijd zo’n 200.000 woningen voorzien van dit soort loden waterleidingen.
Het voorstel om de norm te halveren (tot 2021 10 microgram) volgt eind 2019 na een rapport van de Gezondheidsraad, waarin ook wordt gepleit om resterende loden leidingen zo snel mogelijk te vervangen. Al voor de publicatie van het rapport had de groep inwoners van Amsterdam Noord ontdekt dat er loden verbindingsstukken door hun huizen liepen. Iets wat woningcorporatie Ymere nooit had verteld. De groep stapt naar de rechter, maar staat juridisch zwak, omdat loden leidingen binnenshuis niet verboden zijn. Dus halen de bewoners de lokale en landelijke pers, de huurdersbelangenorganisatie en de gemeenteraad erbij.
Laatstgenoemde is van mening dat de overheid een leidende rol hierin moet nemen. Maar het ministerie van Binnenlandse Zaken geeft geen thuis. Het ziet weinig in een meldplicht – zoals bij asbest – voor vastgoedeigenaren en zet enkel in op het vergroten van een ‘collectief bewustzijn’ over lood. Tot onvrede van de Amsterdamse wethouder van Wonen Laurens Ivens (SP), die namens de grote vijf gemeenten sprak. “Volgens mij heeft de overheid wel degelijk een rol om veilig drinkwater te garanderen. Wij willen daarmee doorgaan tot de laatste loden leiding weg is. En als dat niet uitvoerbaar is, ten minste een meldplicht die je bij de verkoop van een huis moet kunnen overleggen. De gemeenten willen dit, maar de minister wil het huiseigenaren niet opleggen.’
Dat Ivens het voortouw nam is niet gek. In Amsterdam is de lood-crisis het grootst. In de hoofdstad zijn 70.000 woningen gebouwd in de periode waarin loden leidingen werden gelegd. Een deel van deze woningen is in beheer bij Ymere. Alleen al in Amsterdam Noord (Tuindorpen) werden in totaal 2715 Ymere-woningen met loden leidingen aangetroffen. Bewoners moeten behoorlijk wat (juridische) hordes nemen om het verwijderen van de leidingen voor elkaar te krijgen. Wanneer er te veel lood wordt aangetroffen in het water, kunnen huurders een huurkorting krijgen. Tenzij je net onder onder de norm valt. Ymere vindt de huurkorting dan niet nodig. Deze bewoners twijfelden vervolgens over de uitgevoerde tests – zij zouden zelf veel hogere concentraties hebben gemeten.
Het monitoren van de loodconcentraties gebeurt in overeenstemming met zogenaamde ‘Random Day Time’-monsters (RDT), een wettelijk en Europees meetprogramma. De monsters moeten genomen worden in huizen of gebouwen uit kranen die gebruikt worden voor menselijke consumptie. Belangrijke voorwaarde: de monsters dienen willekeurig, ofwel random, over het distributiegebied verspreid te zijn. Drinkwaterbedrijven kiezen voor de meest gebruikte kraan (meestal de keukenkraan) op een willekeurig tijdstip op de dag. De uitkomsten variëren vanwege factoren zoals consumentengedrag, de complexiteit van de leidingwaterinstallatie, watersamenstelling en watergebruik. Drinkwaterbedrijven treffen zelden een woning met loden leidingen aan. Daarom worden RDT-monsters als minder geschikt gezien voor het opsporen van loodconcentraties.
En dus rest (de mondigste) bewoners alleen nog de gang naar de rechter, zoals het bewonerscollectief in Amsterdam Noord. Tot onvrede van de Amsterdamse gemeenteraad. Volgens het bestuur toont Ymere ‘te weinig goede wil’ om het probleem te verhelpen. De raad klaagde ook over de stroperigheid van de coöperatie bij het opsporen en het vervangen van de leidingen. Al jarenlang ondersteunt de door de gemeente gesubsidieerde huurdersbelangenorganisatie !WOON tientallen huurders bij hun gang naar de rechter. In februari 2021 behandelde de landelijke huurcommissie in één keer 33 zaken: dertig uit Amsterdam en drie uit Rotterdam.
Vaak halen huurders hun gelijk en kunnen ze op een fikse huurkorting rekening totdat de leidingen zijn verwijderd. Meestal gaat het om een verlaging tussen 40 tot 60 procent. Soms vallen er grotere successen te noteren. Bijvoorbeeld in Amsterdam-Zuid, waar in februari 2021 voor het eerst een huurderscollectief bij de rechter afdwong dat de vastgoedeigenaar de loden drinkwaterleidingen moet weghalen. Ook bedongen alle leden van de bewonersvereniging een lagere huur zolang er te veel lood in hun drinkwater zit.
“We zijn ontzettend blij met deze uitspraak”, reageerde Oscar Vrij van !WOON opgetogen. “Eigenlijk zegt de rechter: als er een loden leiding ligt, moet-ie weg.” Ondertussen liet Ymere vorig jaar weten dat zij de duizendste woning – onder de noemer Lood Eruit – loodvrij hadden gemaakt. Volgens de coöperatie zitten de laatste loden waterleidingen nu nog vooral verstopt in muren en onder vloeren van oude huurwoningen. Niet alle bewoners willen meewerken aan de verwijdering. “We worden in toenemende mate geconfronteerd met huurders die niet overtuigd zijn van de noodzaak om loden waterleidingen te verwijderen en de deur dicht houden”, zegt regiomanager Chris Pettersson van Ymere. “Te veel gedoe, ze wonen er al zo lang, zien het nut er niet van in.”
Het leidt in de Tuindorpen in Amsterdam Noord tot vertragingen, omdat waterleidingen gedeeld worden met de buren. “Als een huurder in een huizenblok medewerking weigert, kunnen we het ook niet voor de buren oplossen. Zelfs niet als die wel toestemming geven. Dat vinden we heel erg jammer.” In dit soort gevallen moet er een rechter aan te pas komen om toestemming te vragen voor de werkzaamheden, zegt Petterson. “We hopen dat het zover niet hoeft te komen. Deze klus kunnen we alleen met elkaar klaren.”
Wil jij er zeker van zijn dat er geen lood in jouw drinkwater zit? ZeroWater verwijdert lood voor 99 procent uit jouw kraanwater. Naast lood verwijdert onze filter kalk, glyfosaat, chloor en PFAS (PFOS/PFOA).
Interesse? Neem een kijkje in onze webshop.
